Prilikom mog istraživanja za pisanje knjige “Gračanica između Vranduka i Bilinog polja” veliki izazov je bio prevod tariha (natpis na ulazu u džamiju na kamenoj ploči). Tarih je nekoliko puta prebacivan na nove objekte džamije, poslije svakog renoviranja ili izgradnje novog objekta.
Pisan je dvojezično, na staroturskom i na persijskom jeziku. Na moje uporno istraživanje i pokušavanje prevoda od strane stručnjaka iz Turske u Bosne, koje je trajalo tri godine, obradovao sam se pozitivnom odgovoru iz Instituta za historiju univerziteta u Sarajevu. Doktorica Ramiza Smajić se potrudila i prevela, za nas zagonetni tekst sa tariha, a koji glasi:
“NEKA JE HVALA VELIKOM OSVAJAČU ABDULHAMIT-HANU – SLAVAN NEKA JE – ČIJOM PODRŠKOM JE OBNOVLJENA DŽAMIJA VELIKOG ŠEHINŠAH AHMEDA.
OVO UZVIŠENO MJESTO, OVAKVIM VANREDNIM STILOM I OVAKVIM LIKOM, PRIVLAČNO JE SRCU I ZADIVLJUJE OKO ONIH KOJI GA VIDE.
HAZIM JE NAROČITO OVO KAO AHMEDIJU (pjesma u pohvalu Ahmeda!) REKAO GODINE 1315. (1897.) I VJERNICIMA OVO LIJEPO DJELO DAO.”
Na tarihu piše da je rekonstrukciju gračaničke ŠEHINŠAH AHMEDOVE (Sultan Ahmedove) džamije finansirao Sultan Abdulhamid, a koji je vladao u periodu od 1876. do 1909. godine.
Iz teksta na tarihu se da zaključiti da je izgradnju džamije na istoj lokaciji finansirao šehinšah Ahmed u početku 18. vijeka. Vjerovatno se radi o Sultanu Ahmedu III, a koji je vladao u periodu od 1703-1730. godine.
Do sada se smatralo da je godina izgradnje džamije bila 1781., kako piše na mesinganoj ploči postavljenoj od strane Medžlisa islamske zajednice Zenica (popravka 1896. godina i rekonstrukcija 1980. godina).
Nakon prevođenja tariha, može se zaključiti da je džamija napravljena na istoj lokacijii, zmeđu 1703. i 1730. godine, vjerovatno na temeljima stare džamije spaljene od strane Eugena Savojskog 1697. godine.
Na Opširnom popisu Bosanskog sandžaka iz 1604. godine se nabrajaju stanovnici Gračanice i svi su bili muslimani. Pretpostavlja se (nema pismenih tragova) da su imali izgrađenu džamiju na istoj lokaciji, a da je spalio Eugen Savojski u svom barbarskom pohodu na Bosnu, kada je spalio i četiri gradske džamije u Zenici.
Prema pouzdanim historijskim izvorima, Savojski nije uspio osvojiti tvrdi grad Vranduk, nego je preko obližnjih sela Orahovice i Gradišća stigao u opustjelu Zenicu 20. oktobra 1697. godine.
Zbog glasina o strahotama koje je činio Savojski sa svojom vojskom, stanovnici Zenice su pobjegli u okolne šume i brda. Vojska Savojskog je srušila most preko Bosne, zapalili su kasabu u kojoj su ostale čitave samo tri kuće, a preostali dio muslimanskog stanovništva su zarobili i poveli sa sobom.
U ranu zoru, 21. oktobra 1697. godine, krenuli su dalje prema Visokom i Sarajevu. Prilikom odmaranja u Moštrima kod Visokog, Savojski je uputio pismo Sarajlijama u kojem traži predaju grada, a zauzvrat, garantuje im ličnu i imovinsku sigurnost. Ne dobivši pozitivan odgovor, carske čete Savojskog su 24. oktobra 1697. godine ušle u Sarajevo i spalili svu čaršiju i džamije. S obzirom da se primicala zima, a Savojski nije raspolagao sa dovoljno vojske i materijalnih sredstava, odlučio se na povlačenje.
Pri povratku iz ovog pohoda, austrijska vojska je odmarala 27. oktobra 1697. godine u Zenici, a prema predaji (pošto nema pisanih prevedenih dokumenata), ubijeni su skoro svi ugledni Zeničani, a u velikom požaru je spaljena cijela drvena kasaba Zenica sa dvije kamene džamije, Čaršijskom i Sejmenskom. Njihovoj vojsci se, po povratku, pridružilo i preostalo katoličko stanovništvo od Visokog do Zenice (40.000 domaćih kršćana) iz straha od osvete, a sa željom da se presele u Austro-Ugarsku. Prema nekim podacima, veliki dio ih se naselilo u praznu Slavoniju poslije osmanskog gubitka te teritorije.
Ovim je obznanjeno da je Gračanička džamija jedna od četiri Sultanske džamije na području Zenice (Potočka-Sultan Sulejmanova, Čaršijska-Sultan Ahmedova i Vrandučka Sultan Fatihova).
Postoje i usmene predaje da je Sultan Fatih izgradio i džamiju u Ričicama.
O svemu ovom detaljnije u knjizi “Gračanica između Vranduka i Bilinog polja” – Asim Kadrić
Kontakt sa portalom Zenicablog možete ostvariti:
email: [email protected]
Viber poruke: +387 60 355 8888
Facebook Inbox: https://www.facebook.com/Zenicablog/
Twitter: https://twitter.com/Zenicablog2010
