Nakon 1. sv. rata i stvaranja nove države Kraljevine SHS, odnosno Kraljevine Jugoslavije, osnivačka Skupština političke partije JMO (Jugoslovenska muslimanska organizacija) je održana 14-16. februara 1919. godine. Bošnjaci, na čelu sa Mehmedom Spahom, htjeli su dati ime stranci “Bošnjačka narodna stranka”, ali su bili odbijeni uz obrazloženje da je, prema važećem propisu koji važi na teritoriji Kraljevine SHS, bilo zabranjeno upotrebljavati bilo kakvo drugo narodno ime, osim navedena 3 imena (Sbi, Hrvati i Slovenci).
Uprkos činjenici da su većinu stanovnika Bosne i Hercegovine činili Muslimani-Bošnjaci (oko 40-45%), nisu uspijevali ostvariti značajniji utjecaj na vlast, a to je zavisilo od stepena iskazivanja lojalnosti vladajućoj politici vrha u Beogradu.
Jugoslovenska Muslimanska Organizacija (JMO), kao jedini bitan politički faktor kod Bošnjaka, formira i svoje podružnice u Zenici već od 1920. godine.
Najviše mandata za Ustavotvornu skupštinu Kraljevine Jugoslavije, na izborima 28.11.1920. godine, u Bosni i Hercegovini je osvojila JMO – 24 mandata, Savez zemljoradnika – 12, Radikalna stranka -11 (većinom ih podržavali pravoslavci), Hrvatska težačka stranka – 7, Komunistička partija Jugoslavije – KPJ – 4 (od ukupno 419 mandata Skupštine krljevine SHS).
U to vrijeme je intenzivirana agitacija prosrpske Radikalne stranke protiv JMO i bosnskih muslimana, a bilo je puno i fizičkih napada na iste. Na izborima 1925. i 1927. godine JMO je potvrdila svoj položaj vodeće stranke kod Bošnjaka.
Mehmed Spaho (ministar trgovine i industrije) je bio prvi Bošnjak u Vladi Kraljevine SHS, a kao jedan od trojice ministara iz BiH i to po etničko-vjerskom ključu: Hrvat dr. Tugomir Alaupović je bio ministar vjera, a Srbin Uroš Krulj ministar zdravlja. Spaho je, takođe, jedan od dva priznata zastupnika JMO među 11 Bošnjaka, od 42 zastupnika Narodnog vijeća SHS za BiH. JMO je u to vrijeme smatrala da joj pripada 15 zastupničkih mjesta.
Na Zemaljskoj Skupštini JMO 16. jula 1927. godine izabran je novi Centralni odbor, a iz Zenice su u Centralni odbor JMO ušli:
Husein Beganović – trgovac Ričice – Zenica, Meho Durmo – težak Gornja Zenica, Omer Mutapčić – trgovac Zenica i Mujaga Čolaković – posjednik Zenica. Ovo je objavljeno u listu “Pravda” u Srajevu 20. jula 1927. godine.
Husejn (Pašo) Beganović je rođen 1891. godine u Ričicama, a 1940. godine je napravio veliku porodičnu kuću na svom velikom imanju pored Bosne na mjestu današnje mljekare “ZIM” Zenica. Bio je politički aktivan, pomagao je finansijski JMO i sam učestvovao u njenim organima (predstavnik iz Zenice u Glavnom odboru JMO u Sarajevu). Prema pripovijedanju sina Mule, njegovi zemljišnji posjedi su bili u Polju – cca 200 duluma (prostor današnje visoke peći Željezare), “Bokovi” pored desne obale Bosne (na Kanalu oko Doma MZ Pehare do mljekare ZIM) i oko uskotračne pruge Bosanski Brod – Zenica (ispod ceste M-17 i OŠ “Alija Nametak”) – cca 100 duluma.
Husein je iz prvog braka sa Hatidžom (1894) imao sina Mulu (1912) koji je odveden 1942. godine u Jasenovac, gdje je poginuo prilikom pokušaja bijega preko Save. Hatidža-hanuma je poginula 1944. godine u njihovoj porodičnoj kući (na mjestu mljekare ZIM) usljed savezničkog bombardovanja željezničkog mosta preko rijeke Bosne u blizini njihove kuće, kada je bomba pala direktno na krov kuće. Iz drugog braka sa Umijom – Umom, rođenom Rizo iz Foče, ima kćerku Hatidžu (1945) – udata za Bajrić Fuada u Pehare i sinove: Mulo (1947), Mujo (1950), blizanci Rahmo (1952) i Kadir (1952). Husejnov brat Abdurahman-Avdo Beganović (1900) je bio komandant odreda Muslimanske milicije Ričice u toku 2. sv. rata, a poginuo u akciji protiv četnika u Hrastovcu 1944. godine (zaklan dok je obavljao ikindija namaz).
Mehmed Spaho, predsjednik JMO, umro je 1939. godine u Beogradu, pod nerazjašnjenim okolnostima. Članovi njegove porodice i najbliži saradnici smatraju da je bio otrovan, da bi se uklonio kao moguća prepreka sporazumu Cvetković-Maček. Zbog svog političkog djelovanja i pogleda na aktuelnu političku situaciju, koja je u to doba vladala u Kraljevini Jugoslaviji, Mehmed Spaho je imao političkih neprijatelja. Prije same smrti na njega su pokušana tri atentata dok je, kako se navodi, četvrti pokušaj ipak bio uspješan.
Husejnovi sinovi su nastavili porodičnu tradiciju i bave se trgovinom ,a nepravedno im je oduzeto dosta zemlje, bez naknade i pristanka vlasnika, od strane komunističke vlasti SFRJ pri izgradnji Željezare i pruge kroz Polje. Posjedovali su dugo mesnicu u porodičnoj kući na Kanalu kod mljekare ZIM, a sin Mulo (1947) i unuk Kenan (1983) donedavno su imali mesarski obrt u “Karanfil mahali” u Peharama.
Na Fotografijama su:
Husein (Pašo) Beganović (1891-1958)
Mehmed Spaho (1883-1939)
Kuća Huseina Beganović kod željezničkog mosta, na mjestu mljekare “ZIM” Zenica i dio posjeda. U pozadini se vidi Mokrac (kod današnje Almy, lokacija današnjeg naselja Kanal, gradina Hum i Brce, Donja Gračanica, te Pečuj
Iz knjige “Gračanica između Vranduka i Bilinog polja, Asima Kadrića
Kontakt sa portalom Zenicablog možete ostvariti:
email: [email protected]
Viber poruke: +387 60 355 8888
Facebook Inbox: https://www.facebook.com/Zenicablog/
Twitter: https://twitter.com/Zenicablog2010
